 14. januara
(1.
januara
po starom)
Prema julijanskom kalendaru, 14. januar je prvi dan Nove godine, a ovaj
kalendar, osim Srpske pravoslavne crkve, poštuju i Ruska pravoslavna
crkva, Jerusalimska patrijaršija, monasi sa Svete gore, Gruzijska
pravoslavna crkva, Bugarska pravoslavna crkva i starokalendarci u
Grčkoj.
Dan koji Srbi proslavljaju kao sopstvenu Novu godinu za Crkvu je
praznični. Obeležavaju se Obrezanje Gospodnje i Dan sv. Vasilija
Velikog. U narodu je ovaj dan, završni u božićnom svetkovanju, poznat i
kao Mali Božić.
U nekim krajevima ovog dana su ponavljani običaji vezani za Badnji dan i
Božić. Sa radošću se iščekivao polažajnik i badnjak unosio u kuću.
Lomila se vasilica - kolač sličan česnici, u kojem su skrivani novčić i
druga znamenja kao simboli blagostanja, zdravlja i napretka. Na taj dan
u Hercegovini su spaljivali ostatke badnjaka, a u Vojvodini palili vatre
na raskršćima. Svetlost i vatra trebalo je da donesu radost i očiste od
grehova.
***********
U vreme Karađorđeve vlasti, na Mali Božić su održavana skupštinska
zasedanja. Tada se svodio bilans prethodne godine i pravili se planovi
za narednih dvanaest meseci.
Četrnaesti januar željno su iščekivale i neudate devojke. Na ovaj dan, u
nekim krajevima poznat i kao Ženski Božić, gatale su da li će se udati u
godini koja dolazi. Pre svitanja, posle neprospavane noći, devojke su se
pele na tavan i sa njega bacale svoju obuću. Ako su vrhovi opanaka bili
okrenuti od kuće, verovalo se da će se devojka udati, i otići na onu
stranu prema kojoj se obuća okrenula pri padu. Udavačama na Kosovu
prosidba je bila zagarantovana ako na Mali Božić prenoće u tuđoj kući.
***********
U noći između 13. i 14. januara naredna godina je po kalendaru, ali ne i
po pravilima Crkve. Crkvena Nova godina počinje u septembru - prvog po
starom, julijanskom, a 14. po gregorijanskom kalendaru. Tako su, sve do
1700. godine, poštujući crkveni godišnji ciklus, i Srbi i Rusi
praznovali Novu godinu u septembru.
***********
Julijanski i Gregorijanski kalendar
Hrišćanstvo je nastalo u vremenu kada se u celom, tada poznatom svetu,
vreme računalo prema Julijanskom kalendaru (po Juliju Cezaru). Po tom
kalendaru su ustanovljeni i svi hrišćanski praznici, odnosno dogđaji iz
života Gospoda Isusa Hrista i istorije crkve.
U XVI veku posle Hrista papa Gregorije VIII je izvršio reformu do tada
važećeg Julijanskog kalendara, tako što je iz njega izbacio 11 dana koji
su se nakupili zbog nepodudarnosti kalendarske i astronomske godine.
Novi kalendar je po papi nazvan Gregorijanski kalendar. A kako je on
nastao pod uticajem rimskoga pape i uglavnom odmah bio prihvaćen od
strane rimokatoličkog Zapada, pravoslavni Istok je ostao prema njemu
rezervisan i nepoverljiv.
Vremenom je razlika od 11 dana narasla na 13 dana koja i do danas
postoji između starog i novog kalendara. |
