|
(SVETI TRIPUN)
U carigradskom ksinaksarionu (ksinaksarion = zbornik crkvenih tekstova,
žitija, službi posvećenih određenom crkvenom prazniku ili svetitelju)
pominje se Sveti Trifun, kao i Trifundan, Trivunjdan, Tripundan ili
Tripunjdan.
 Sveti
Trifun je rođen u mestu Kampsadi u Frigiji, antičkoj pokrajini u
središnjoj Anadoliji u siromašnoj, ali pobožnoj porodici, u vreme
rimskog cara Decija. (Imp. Caesar. C Messius Quintus Traianus Decius
Augustus) Car Decije je rođen na prostoru Donje Panonije tj. Ilirika što
je sa Srednjim Podnavljem, Gornjom i Donjom Mezijom jedna od holmskih
oblasti koje se identifikuju kao antičke prapostojbine Srba - a u
blizini grada Sirmijuma - Sremska Mitrovica.
Sveti Trifun je, dakle, rođen u Kampsadi u tadašnjoj
rimskoj provinciji Apamei, u porodici koja je počela usvajati ideje
hrišćanstva iako je ta nova vera bila pod budnim okom države, a njeni
pripadnici progonjeni i zlostavljani. Iako je frigijski jezik nestao
zajedno s narodom koji je njime govorio - pretpostavlja se da koren
vlastitog imena Trifun označava osobu plemenita duha.
Kult Svetog Trifuna je zaživeo nakon njegove mučeničke smrti u Nikeji
gde mu je suđeno pred prefektom cele Male Azije, Akvilinom za vreme
vladavine pomenutog rimskog imperatora Decija. Tada je na pitanje
Akviline: "Kojeg si stanja?"
Trifun odgovorio: "Slobodan sam, a po uverenju hrišćanin!".
Osuđen je na pogubljenje, a nakon odsecanja glave njegovo telo je bilo
preneseno u Kampsadu; odatle u Carigrad, a iz Carigrada u Kotor. Danas
je njegovo svetkovanje rašireno širom sveta, ali najveće proslave u
njegovu čast održavaju se u Južnoj Italiji, Boki kotorskoj i Dubrovniku.
Slavi se 14. februar kada je pogubljen i 10. decembar (Mali Trifundan)
kada su njegove mošti prenesene iz Carigrada u katedralu Svetog Tripuna
u Kotoru.
Nisu samo mošti svetaca sa Istoka putovale na Zapad. Putovale su
religije, mitologije - putovali su i celi gradovi. Neko je davno
zaključio da bi Englezi, da su imali tehničkih mogućnosti, i egipatske
piramide preneli u London. Ali, ako Englezi nisu preneli piramide, jesu
nebrojene egipatske mumije, jesu frizove sa Akropolja, kao što su
krstaši preneli jahače apokalipse sa Svete Sofije u Veneciju, kao što su
Hitlerovi nacisti poneli zvona sa Oplenca u Nemačku - pa u tom kontekstu
treba razumeti i ovo preseljenje Svetog Trifuna iz Carigrada u Kotor,
koje je, prema kotorskim svedočenjima, obavio izvesni kotorski građanin
po imenu Andrea Saracenis 809. g.
Predanje kazuje da je, još od detinjstva, na njemu bila velika blagodat
Božja, te je mogao isceljivati bolesti kako na ljudima tako i na
životinjama i izgoniti zle duhove. U to vreme zavlada Rimskim carstvom
car Gordijan III, (Imp. Caesar M. Antonius Gordianus Sempronianus
Romanus Africanus Augustus) čiju ćerku Gordijanu isceli Sveti Trifun,
nakon čega bi obdaren carskim darovima. Ove darove Sveti Trifun pri
povratku razdeli siromasima, te u svom selu nastavi život moleći se Bogu.
Kada se zacari hristoborni Decije Trajan, sveti Trifun bio je mučen za
Hrista. No, on podnese sva mučenja s radošću velikom, govoreći: "O kad
bih se mogao udostojiti, da ognjem i mukama skončam za ime Isusa Hrista
Gospoda i Boga moga!" Sve muke ništa mu ne naškodiše, i mučitelji ga
osudiše najzad na posečenje mačem. Pred smrt Trifun se pomoli Bogu i
predade dušu svoju Tvorcu svome 250. godine.
U pravoslavnoj crkvi praznuje se 14. februara po novom, odnosno 1.
februara po starom kalendaru.
Dok Srpska pravoslavna crkva ravnopravno upotrebljava obe varijante
imena - Trifun i Tripun - u zapadnoj, rimokatoličkoj varijanti ovaj
svetitelj je poznat isključivo kao - Sveti Tripun.
Kod našeg Filipa Višnjića stoji:
Od Tripuna do Svetoga Đurđa
Svaku noćcu mjesec se vataše,
Da se Srblji na oružje dižu,
Al se Srblji dignut ne smjedoše.
Kult Svetog Trifuna zaštitnika vinograda i vinogradara raširen je u
srpskom narodu. Veruje se da je ovaj svetac zaštitnik vinove loze i
vinogradarstva, pa time i vina, pa ga kao svog patrona slave vinogradari
i gostioničari.
U tom pogledu može se prepoznati uticaj grčke mitologije pogotovu ako
znamo da je i Dionis svoje božanske atribute morao dokazivati čudima jer
su i njemu i njegovim pristalicama stalno pretila proganjanja i smrt.
Zgodno je stoga prisetiti se da se i jedno od čuda Isusa Hrista vezuje
za vino (svadba u Kani galilkejskoj- kada je Hristos pretvorio vodu u
vino) te je razumljivo da je kasnije hrišćanstvo vino i vinogradarstvo
prepustilo Hristovom sledbeniku - Svetom Trufunu.
Na Trivundan vinogradari odlaze u vinograde, orezuju po koju lozu i
zalivaju vinom poneki čokot, verujući da će se tako vinogradu povratiti
snaga posle dugog zimskog mrtvila, pa će loza moći da buja u proleće.
Zbog običaja orezivanja vinove loze, u istočnoj Srbiji svetog Trifuna
zovu i Orezač ili Zarezoj.
Veruje se da sveti Trifun na svoj praznik pobode u zemlju ugarak i od
toga dana sneg počne da se topi. Narod ponegde kaže: "Triša zab'o ugarak
u zemlju, pa zato sneg i led počinju da se tope." Isto tako, ustaljeno
je verovanje da će biti kišna i rodna godina ako na Trivunjdan padne
sneg, a sušna ako na taj dan bude vedro.
Pravoslavna crkva je ustanovila naročiti molitveni čin koji se vrši na
njivama i baštama, ako se dogodi šteta od insekata, miševa i drugih
poljskih štetočina. Pri ovom činu se uzme zejtin iz kandila Svetog
Trifuna i bogojavljenska vodica, pa sveštenik unakrst škropi njivu,
baštu ili vinograd i čita molitvu.
Narodna imena kod Srba izvedena po imenu ovoga sveca su: Trifun, Trivun,
Trivo (Prezimana: Trifunović, Trivunović Trivić); kao i Tripun, Tripo,
Tripko, Trišo (pa prema tome i prezimena Tripković).
Labud Dragić
|
