Turska se protivi ovoj ideji, jer bi završetkom kanala većina brodova prestala da koristi turske moreuze.
Kina je pre nekoliko godina predložila veliki projekat, kao deo inicijative „Pojas i put“ vredne oko 3 biliona dolara. Plan je da se izgradi sistem kanala koji bi povezao Egejsko more (preko grčke luke Solun) sa Dunavom, prateći tok reka Vardar/Aksios i Morava.
Time bi se formirao ključni evropski plovni put koji bi skratio rute iz Azije tako što bi zaobišao turske moreuze. Međutim, to bi zahtevalo obimne inženjerske radove i ogromno finansiranje (oko 17 milijardi dolara), uz studije izvodljivosti koje su u toku i pregovore sa Srbijom, Kosovom, Severnom Makedonijom i Grčkom.
Ključni detalji predloženog kanala:
Ruta: Kanal bi povezao reku Dunav (Srednja Evropa) s Mediteranom, odnosno Egejskim morem kod Soluna, koristeći reke Moravu u Srbiji i Vardar/Aksios u Severnoj Makedoniji i Grčkoj.
Prednosti: Skraćuje vreme i troškove transporta, nudi alternativu Bosforu, unapređuje balkanske tranzitne ekonomije i Kini daje strateški pristup evropskoj trgovini.
Inženjering: Zahteva velika iskopavanja i jaružanje, proširenje korita reka i gradnju novih delova kanala (uključujući vezu preko oblasti poput Preševske doline).
Status: Studije izvodljivosti koje je završila kompanija China Gezhouba Group potvrđuju održivost projekta, dok razgovori Kine i balkanskih zemalja i dalje traju.
Kontekst: Projekat se uklapa u širu kinesku strategiju izgradnje alternativnih trgovačkih ruta (poput „Srednjeg koridora“) kako bi se smanjila zavisnost od tradicionalnih pomorskih „uskih grla“.
Izazovi i pitanja koja se otvaraju:
Troškovi i obim: Reč je o ogromnom poduhvatu koji zahteva izuzetno velika ulaganja.
Geopolitički uticaj: Projekat bi mogao da promeni regionalne odnose snaga, oslabi značaj Turske i potencijalno poveća kineski uticaj na Balkanu.
Ekološki problemi: Preoblikovanje rečnih ekosistema i mogućnost preseljenja lokalnih zajednica.
Evropske integracije: Postavlja se pitanje odnosa balkanskih država prema EU, u odnosu na moguće jače povezivanje s Kinom.
Ideja stara dva veka
Zamisao o povezivanju Mediterana s Dunavom potiče još iz 1840-ih, piše N1 BiH.
Godine 1907. Sjedinjene Američke Države su formirale inženjersku komisiju koja je razmatrala mogućnost realizacije ovog projekta. Međutim, Balkanski ratovi (1912–1913), Prvi i Drugi svetski rat, kao i Hladni rat, odložili su ga na neodređeno.
Danas ulaz iz Mediterana u Crno more kontroliše Turska, pa bi svaki ovakav plan morao da prođe kroz odobrenje Ankare. Zato se Solun vidi kao idealna ulazna tačka za povezivanje sa Dunavom i ostatkom kineske trgovačke rute preko kanala.
Takav potez bi neizbežno umanjio geopolitičku moć Turske u Mediteranu, dok bi Grčkoj dao značajnu prednost kao međunarodnom brodarskom i logističkom čvorištu.
